Meczety w Kruszynianach i Bohonikach na Podlasiu

“Nazywają siebie Polskimi Tatarami. Polscy Tatarzy – zachowali religię, tradycję oraz kuchnię. Nie mówią językiem tatarskim, ale mówią po polsku. W ostatnim spisie narodowym 1916 osób opisało się jako – narodowość Polska, pochodzenie tatarskie.” Podlasie to nie tylko popularne, kolorowe cerkwie. To także jedyne miejsce w Polsce, w którym znajdują się pierwsze tatarskie meczety – w Kruszynianach i Bohonikach. Czy meczet w Kruszynianach różni się od meczetu w Bohonikach? Jak żyją współcześni Tatarzy? I dlaczego meczety powstały akurat na Podlasiu? Te i inne ciekawostki znajdziecie w moim wpisie “Meczety w Kruszynianach i Bohonikach na Podlasiu” . Mam nadzieję, że przybliży on Wam historię Tatarów i zachęci do odwiedzenia tych historycznych i niezwykłych miejsc!

Meczety w Kruszynianach i Bohonikach – lokalizacja na Podlasiu

Kruszyniany znajdują się na wschód od Białegostoku (około godziny jazdy samochodem), a Bohoniki na północny-wschód od stolicy województwa podlaskiego (około 50 min jazdy samochodem). Warto połączyć zwiedzanie meczetów podczas jednej wycieczki, ponieważ odległość pomiędzy nimi wynosi około 36 km, a przejazd zajmie około 40 min.

Meczety w Kruszynianach i Bohonikach – dlaczego powstały na Podlasiu?

W jaki sposób Tatarzy trafili na Podlasie?

Przekaz przewodnika z Kruszynian: “Pierwsze osiedla Tatarskie powstały na Litwie (pod Wilnem) już w XIV wieku. Tatarzy w Kruszynianach mieszkają od 12.03.1679 roku. Król Jan III Sobieski nie miał czym zapłacić Tatarom za służbę wojskową, dlatego ofiarował im ziemie – Bohoniki, Kruszyniany, Studzianka. Meczet w Studziance spalono w 1915 roku. Tatarzy jako żołnierze otrzymywali szlacheckie nazwiska i herby, stali się niepełnoprawną szlachtą. Mieli prawo do sądu i służby, ale nie mogli głosować w czasie sejmików szlacheckich.

Z Kruszynian pochodzą takie polskie nazwiska Tatarów jak – Murawski, Bogdanowicz, Popławski, Aleksandrowicz, Ahmatowicz, Asanowicz. Tatarzy nadawali imiona tureckie i arabskie, np. Dżanetta, Fatima, i starotestamentowe – Adam, Ewa, Jakus itp. Aleksander to np. Ali, a Mustafa to Stefan (zapisy w wersji polskiej lub tureckiej). W wojnach polsko-tureckich Tatarzy polscy walczyli z Tatarami krymskimi. “Ani Bóg, ani Prorok nie każe Wam grabić ani zabijać, a nam być niewdzięcznymi. Pokonujemy Was nie jako braci swoich“. W 1688 roku wieś Kruszyniany odwiedził król Jan III Sobieski. Kiedy Tatarzy byli żołnierzami, Tatarki zajmowały się ogrodnictwem, a Tatarzy przewozami na furmankach i garbarstwem. Kiedyś było bardzo dużo zakładów garbarskich.”

“Po II wojnie światowej (po ustaleniu granic) tylko 2 z 19 meczetów zostało na terenie Polski. Pozostałe znajdują się pomiędzy Mińskiem a Wilnem. Meczety poza granicami Polski dalej są czynne, a na Litwie mieszkają muzułmanie litewscy tzw. Lipkowie.”

Tatarzy współcześnie

Przewodnik opowiadał: “Na ten moment we wsi Kruszyniany mieszka 30 rodzin, najwięcej jest prawosławnych i katolików. Tatarskich rodzin jest 8. Meczet utrzymuje Muzułmańska Gmina Wyznaniowa, złożona ze 120 osób, którzy pochodzą z Kruszynian, ale większość mieszka w Białymstoku. W meczecie wierni modlą się w piątki latem (bo mieszka ich wtedy więcej) albo przyjeżdżają 9 razy do roku na główne święta Islamu. Dzieci z Kruszynian i Sokółki chodzą w sobotę na dwie godziny do jednej szkoły podstawowej – tam uczą się podstaw zasad wiary i czytania po arabsku. Tatarzy mówią, że Kruszyniany i Bohoniki to Mekka i Medyna polskich Tatarów. W tych dwóch wsiach oraz w Warszawie są czynne tatarskie cmentarze – mizary. Jeżeli Tatar umiera w innym mieście, to i tak jest pochowany na jednym z tych trzech cmentarzy. W Kruszynianach na cmentarzu najstarszy nagrobek pochodzi z 1699 roku.” Z kolei w Bohonikach żyje obecnie 6 tatarskich rodzin, a w całej Polsce jest około 2000 Tatarów. Poza Podlasiem, Tatarzy mieszkają w Gdańsku, Gorzowie Wlk. oraz Warszawie. W 1925 roku został założony Muzułmański Związek Religijny, a w 1992 roku Związek Tatarów Rzeczypospolitej Polski. Tatarzy z całej Polski spotykają się w Bohonikach i Kruszynianach, żeby wspólnie obchodzić muzułmańskie święto – bajramy. Inne muzułmańskie święta to mewlud-bajram (dzień urodzin proroka Mahometa) czy muzułmański Nowy Rok.

Dlaczego Kruszyniany to wyjątkowa miejscowość na mapie Polski?

Od wieków Kruszyniany to wieś wielu wyznań – islamu, prawosławia, judaizmu, katolicyzmu. Mieszkali w niej Polacy, Białorusini i Żydzi (do II wojny światowej). Aktualnie, w Kruszynianach mieszkają wyznawcy trzech religii – islamu, katolicyzmu i prawosławia.

Przewodnik w meczecie w Kruszynianach opowiadał: “We wsi żyją wszyscy w zgodzie – katolicy, prawosławni, muzułmanie. Wszystkie święta obchodzą wspólnie, i żartują że nie mają kiedy pracować.” Żona przewodnika jest katoliczką, a on jest muzułmaninem. Wspólnie wychowują dwójkę dzieci, z czego jedno jako katolika, a drugie jako muzułmanina.

Meczety w Kruszynianach i Bohonikach – dlaczego nie posiadają minaretów?

Tatarskie meczety w Kruszynianach i Bohonikach na Podlasiu to wyjątkowe miejsce na mapie Polski. Meczety stanowią prawdziwą architektoniczną mieszankę wielu stylów. Jeżeli interesuje Was temat meczetów, to są one zlokalizowane także w Gdańsku, Poznaniu oraz Warszawie.

Architektura meczetów na Podlasiu

Meczety nie posiadają charakterystycznych minaretów, to bardziej kościoły na planie krzyża. Żołnierze tatarscy nie znali się na budowaniu i zlecili wykonanie meczetów miejscowej ludności. Z kolei miejscowi budowniczy potrafili wybudować kościół, ale nigdy wcześniej nie budowali meczetów. Świątynie są drewniane i nie posiadają minaretów (tylko wieżyczki, które pełnią funkcję minaretów). Meczet w Kruszynianach wybudowano na planie prostokąta o wymiarach 13×10 metrów i posiada on dwie wieżyczki. Na szczycie wież znajdują się półksiężyce. Meczet pomalowany jest na kolor zielony, który wg niektórych tradycji uznawany jest za kolor Islamu. W 2012 roku meczet w Kruszynianach uznano za pomnik historii. Meczet w Bohonikach również wybudowano na planie prostokąta, ale o trochę mniejszych wymiarach – 11.5×8 metrów. Na środku dachu znajduje się jedna wieżyczka, a na jej szczycie znajduje się półksiężyc. Co ciekawe, lata temu meczet w Bohonikach również był koloru zielonego.

• 

• 

Wnętrze meczetów w Kruszynianach i Bohonikach

Całe wnętrza meczetów urządzone są zgodnie z muzułmańskimi tradycjami. Podczas wejścia do meczetu należy zdjąć obuwie. Wnętrze pokryte jest dywanami i zostało podzielono na dwie części – osobne sale dla kobiet i mężczyzn. Sale połączone są drewnianą ścianką, w której na wysokości 1 m znajduje się wolna przestrzeń przysłonięta firanką. Główne modlitwy odbywają się w sali dla mężczyzn. W środku możecie zauważyć charakterystyczne dla meczetu elementy – mihrab (nisza, która wskazuje kierunek Mekki) czy minbar (kazelnica, która znajduje się na prawo od mihrabu i jest miejscem wygłaszania kazań przez imana). Na ścianach znajdują się muhiry – obrazy z cytatami z Koranu. W meczetach nie mogą znajdować się obrazy z wizerunkami ludzi lub zwierząt, mogą być tylko cytaty z Koranu lub ornamenty roślinne. W tatarskich meczetach Iman wygłasza kazanie po polsku, a potem modlitwa odbywa się po arabsku.

Wnętrze meczetu w Bohonikach

• 

• 

• 

• 

• 

Przewodniczka w meczecie w Bohonikach opowiadała: “Islam – oznacza pokój lub podporządkowanie się woli Boga. Islam głosi, że nie ma Boga prócz jednego Boga, a Mahomet jest jego wysłannikiem. Święty Koran był objawiony prorokowi Mohametowi przez Archanioła Gabriela. Do pierwszego objawienia doszło nocą, a kolejne objawienia trwały jeszcze przez 23 lata.” W Islamie dniem świątecznym jest piątek. Jednak nie oznacza to, że wtedy nie można pracować. Mężczyźni mają obowiązek wziąć udział w modlitwie w meczecie (Jummah – z arabskiego piątek, czyli modlitwa piątkowa), podczas której imam wygłasza khutbę, czyli kazanie. Z kolei kobiety mogą wziąć udział w tej modlitwie, ale nie maja takiego obowiązku. Tatarski jest w głównej mierze sunnickim odłamem islamu.

Wnętrze meczetu w Kruszynianach

• 

• 

• 

• 

• 

Zwiedzanie meczetu w Kruszynianach na Podlasiu

Historia meczetu w Kruszynianach

Pierwszy meczet w Kruszynianach został wybudowany pod koniec XVII wieku. Obecny meczet powstał na jego miejscu na przełomie XVIII i XIX wieku i jest najstarszym meczetem w Polsce. Tuż za meczetem znajduje się mizar, który powstał w XVII wieku. W czasie II wojny światowej na meczet spadła bomba, która na szczęście nie wybuchła. W świątyni znajdował się hitlerowski szpital, ale na szczęście świątynia nie została poważnie zniszczona podczas wojny. W 2014 roku meczet został zbezczeszczony – na ścianach została namalowana świnia, oraz symbole Polski Walczącej. W podobny sposób zniszczono też nagrobki na muzułmańskim cmentarzu. Niestety, sprawców nigdy nie odnaleziono.

• 

• 

Informacje praktyczne – zwiedzanie meczetu w Kruszynianach

• Godziny zwiedzania: 9.00-19.00 (od maja do września), ale zwiedzanie jest możliwe przez cały rok – od października do kwietnia należy się telefonicznie umówić na zwiedzanie.
• Przewodnik: Dżemil Gembicki
• Numer kontaktowy: 502 543 871.
• Opłaty: 5 zł – osoba dorosła, 3 zł – dziecko.
• Noclegi: Tatarska Jurta.

• 

• 

• 

• 

Będąc w Kruszynianach, warto zjeść obiad właśnie w Tatarskiej Jurcie! Pierwsza restauracja spłonęła w 2018 roku, dlatego obecnie Tatarska Jurta mieści się w budynkach gminy wyznaniowej. Miejsce jest bardzo popularne, wręcz oblegane przez turystów. Chwilę musieliśmy czekać na wolny stolik.

W restauracji znajdziecie lokalne, tatarskie dania. W szczególności warto spróbować potrawy o nazwie pierekaczewnik – czyli delikatne, listkowane, zapiekane ciasto z nadzieniem na słono lub słodko. Co ciekawe, nazwa i danie – pierekaczewnik chroniony jest unijnym znakiem i został zarejestrowany jako danie “Gwarantowanej Tradycyjnej Specjalności”. Warto spróbować także kołdunów tatarskich, tatarskiej wersji babki ziemniaczanej czy mantów czyli pierogów – na słono, jak i na słodko. Warto pamiętać, że Tatarzy nie jedzą wieprzowiny, dlatego mięsne dania są głównie z baraniną lub wołowiną.

Zwiedzanie tatarskiego meczetu w Bohonikach na Podlasiu

• 

• 

• 

• 

Historia meczetu w Bohonikach

Pierwszy meczet w Bohonikach został wybudowany w XVII wieku, niestety, spłonął on w wyniku pożaru. Obecny meczet w Bohonikach został wybudowany w innym miejscu i powstał około 1873 roku. W czasie II wojny światowej w meczecie znajdował się hitlerowski szpital, a sam meczet został mocno zniszczony. Na szczęście świątynie udało się uratować i odbudować. W środku meczetu zobaczycie nawet plany rozbudowy świątyni (m.in. o minarety), jednak rozbudowa ostatecznie nie uzyskała zgody konserwatora zabytków. Przeprowadzono tylko remont dachu i gruntowne odnowienie w 2005 roku.

W Bohonikach znajdują się dwa mizary. Niestety, pierwszy muzułmański cmentarz nie zachował się w dobrym stanie i nie znajdziemy na nim żadnych nagrobków. Drugi mizar znajduje się około 350 metrów za meczetem. Co ciekawe, właśnie ten mizar w Bohonikach jest największym muzułmańskim cmentarzem w Polsce! Cmentarz powstał w XVIII wieku, a najstarszy znaleziony nagrobek posiada napis z 1796 roku. Nagrobki posiadają półksiężyc z gwiazdą, a na niektórych znajdują się nawet zdjęcia zmarłych (co jest odstępstwem od islamu). Na bramie do mizaru są napisy w trzech językach – polskim, białoruskim i arabskim.

Informacje praktyczne – zwiedzanie meczetu w Bohonikach

• Godziny zwiedzania: 8.00-20.00
• Nas oprowadzała pani Eugenia Radkiewicz, która mieszka w domu naprzeciwko meczetu, a także ma możliwość nocowania turystów.
• Numery kontaktowe: 85 711 9171 (p. Eugenia) oraz 667 037 691.
• Opłaty: 5 zł – osoba dorosła, 3 zł – dziecko.
• Noclegi: u pani Eugenii lub w Domu Pielgrzyma, w którym także można skosztować tatarskiej kuchni.

• 

• 

• 

Jeżeli jesteście zainteresowani zwiedzaniem Podlasia, to możecie zajrzeć do moich innych wpisów z tego regionu:

• Najpiękniejsze cerkwie Podlasia
• Kraina Otwartych Okiennic
• Zwiedzanie Skitu Odrynki
• Ruiny kościoła św. Antoniego w Jałówce
• Najciekawsze atrakcje na Podlasiu

Jednak Podlasie to nie tylko zabytkowe cerkwie i meczety, ale także wyjątkowa przyroda. Więcej o zwiedzaniu Puszczy Białowieskiej przeczytacie pod tym linkiem.

Okolice Kruszynian i Bohoników

Kruszyniany i Bohoniki leżą bardzo blisko granicy z Białorusią. Ciężko tam o dobry zasięg w telefonie czy asfaltowe drogi. Otaczają nas za to piękne widoki – lasy i pola. I co najlepsze – czyste powietrze! W żadnym innym miejscu w Polsce nie czułam tak świeżego powietrza jak właśnie na Podlasiu.

Na zdjęciach poniżej wioska Malawicze Górne i charakterystyczne dla niej ruiny młyna.

• 

• 

Szlak tatarski – jakie inne miejsca warto zobaczyć na Podlasiu?

Nie tylko wioski Kruszyniany i Bohoniki są związane z kulturą tatarską. Będąc na Podlasiu, warto zwiedzić także inne miejsca, które do dziś nawiązują do historii i architektury Tatarów. W Muzeum Ziemi Sokólskiej w Sokółce oraz w Muzeum Historycznym w Białymstoku można obejrzeć tatarskie eksponaty. W Białymstoku znajduje się również Muzułmański Dom Modlitwy i Tatarski Dom Modlitwy, gdzie można dowiedzieć się więcej o Islamie. A oprócz restauracji w Kruszynianach czy Bohonikach, tatarskie potrawy można także skosztować w restauracji Tatarynka w Supraślu. Jak dla mnie numer jeden, jeżeli chodzi o tatarskie jedzenie na Podlasiu! Warto zauważyć, że Szlak Tatarski to nie tylko miejsca związane z kulturą tatarską, ale nawiązujące do wielokulturowości Podlasia.

• Mały Szlak Tatarski – Kruszyniany – Józefowo – Królowe Stojło – Waliły Stacja.
• Duży Szlak Tatarski – Sokółka – Bohoniki – Malawicze Górne – Krynki – Kruszyniany – Supraśl – Białystok.

Mam nadzieję, że odwiedzicie kiedyś Podlasie i tatarskie meczety w Kruszynianach i Bohonikach. 😊

Spodobał Wam się mój wpis “Meczety w Kruszynianach i Bohonikach na Podlasiu”? Szukacie kolejnych inspiracji do podróży?

• Zajrzyjcie na mojego Facebook’a i Instagrama, gdzie na bieżąco zamieszczam relacje z podróży.
• Inspiracje do kolejnych wyjazdów znajdziecie w moich innych wpisach, podzielonych na odpowiednie kategorie – Polska, Europa, Afryka lub Azja.
• Różne medyczne zagadnienia, które ułatwią przygotowanie do wyjazdu, a także farmaceutyczne ciekawostki znajdziecie w zakładce “medycyna podróży“.