Biegunka Podróżnych – Podstawowe informacje

O Biegunce Podróżnych słów kilka

Biegunka to częsta przypadłość prawie każdego podróżnika, który wyjeżdża w odległe regiony świata. W zależności od różnych zakątków kuli ziemskiej, biegunce nadawane są różne nazwy np. „klątwa Faraona”, „galop gringo”, „zemsta Montezumy”, „zemsta Sułtana” lub „Delhi-belly”. Szczerze mówiąc, do tej pory spotkałam się jedynie z nazwą „klątwa Faraona”, inne to dla mnie kompletnie nowości. Niemniej jednak możemy zauważyć, że biegunka nie jedno ma imię. A także przebieg, który zależy od wielu czynników.

Czy możemy się przed nią jakoś zabezpieczyć? A jak zawalczyć z „klątwą”?

Przed Wami najważniejsze informacje i „magiczne, alchemiczne” (w części II) sztuczki na zapobieganie tej przypadłości!

Nie możemy jednak zapomnieć, że dla nas (Europejczyków) złe warunki sanitarne, to tzw. codzienność w niektórych krajach. Porównując nas do innych państw można by rzec, że w Europie panują wręcz „sterylne” warunki.

W JAKICH REGIONACH ŚWIATA MUSIMY W SZCZEGÓLNOŚCI UWAŻAĆ?

Dobrze przypuszczacie, zachorowalność zależy od miejsca, które odwiedzamy:

• Najmniejsze ryzyko – zachoruje mniej niż 8% osób w ciągu 1-2 tygodni

Europa Północna i Zachodnia, USA, Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Japonia, niektóre kraje karaibskie

• Średnie ryzyko – zachoruje 10-20% osób w ciągu 1-2 tygodni

Europa Środkowa i Wschodnia, Portugalia, Grecja, Bałkany, Rosja, Tajlandia, Chiny, Izrael, Afryka Południowa, Argentyna, Chile, większość wysp karaibskich, wyspy na Pacyfiku

• Największe ryzyko – zachoruje 20-66% osób w ciągu 1-2 tygodni

Afryka Środkowa i Północna, Azja Południowa, Bliski Wschód, Ameryka Łacińska

PRZYCZYNY BIEGUNKI

(od czytania listy może nas rozboleć nie tylko głowa, ale też brzuch!)

Czynniki etiologiczne – zależą od regionu geograficznego:

• W 80% przypadków są to zakażenia bakteryjne – pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae: Escherichia coli (enterotoksyczne szczepy E.coli (ETEC) oraz enteroagregacyjne E.coli (EAEC). ETEC oraz EAEC powodują łącznie 50-60% zachorowań na całym świecie.
  Pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae Salmonella, Shigella (wywołuje czerwonkę bakteryjną), pałeczki z rodziny Campylobacteraceae: Campylobacter stanowią 10-15% przypadków zachorowań na biegunkę podróżnych – w Azji nawer 2 razy więcej. Rzadko przyczyną biegunki podróżnych jest Vibrio cholerae (Przecinkowiec cholery).

• Wirusy – Norwalk (norowirusy), adeno- lub rotawirusy – przyczyniają się do 5-10% przypadków biegunki.

• Pierwotniaki (rzadko) – Ogoniastek jelitowy (Giardia intestinalis), Cryptosporidium parvum, Pełzak czerwonki (Entamoeba histolytica) – powodują mniej niż 5% przypadków zachorowań na biegunkę podróżnych.

• Istnieją też przypadki zakażeń mieszanych.

Patogen	Charakterystyka biegunki
Bakterie (E. coli, Salmonella, Shigella, Campylobacter i inne)	Biegunka rozpoczyna się nagle, a dolegliwości się nasilają. Najczęściej pojawiają się: liczne wodniste stolce, ból brzucha, nudności, gorączka, niekiedy krew lub śluz w kale.
Giardia intestinalis	Biegunka narasta stopniowa, choć nie jest zbyt nasilona. Biegunce towarzyszą często wzdęcie brzucha.
Entamoeba histolytica	Biegunka pojawia się okresowo, stolce są małej objętości, często z domieszką krwi i śluzu. Objawom towarzyszy ból brzucha, narastające osłabienie, utrata masy ciała.

W jakich sytuacjach mamy styczności z patogenami?

• Kontakt z chorą osobą

• Brak odpowiedniej higieny, np. niemycie rąk

• Picie wody z kranu, z niepewnego źródła, a także napojów z kostkami lodu

• Spożywanie surowego lub niedopieczonego mięsa (zakażenie Salmonellą), drobiu (zakażenie Campylobacter, Salmonellą), owoców morza (norowirusy)

• Spożywanie nieumytych warzyw i owoców, mlecznych deserów, lodów

• Przebywanie na obszarach, gdzie rozwija się cholera

Do rozwoju biegunki może się także przyczynić:

• Zmiana diety

• Stres wywołany podróżą

• Przegrzanie

KTO JEST NAJBARDZIEJ NARAŻONY NA ZACHOROWANIE NA BIEGUNKĘ?

Szczególnie narażone na rozwój biegunki są:

• dzieci do 2 roku życia (biegunka dotyka około 40% dzieci, które wyjadą za granicę),

• dorośli pomiędzy 20 a 30 rokiem życia,

• kobiety w ciąży (ze względu na osłabioną odporność, zmniejszone wydzielanie soku żołądkowego, wolniejszą pracę jelit),

• osoby podeszłym wieku (częściej chorują na choroby przewlekłe, mają gorszą odporność)

oraz osoby, które:

• stosują leki zobojętniające (np. Maalox, Alugastrin) lub zmniejszające wydzielania soku żołądkowego (inhibitory pompy protonowej np. Controloc, Ortanol),

Kwas solny, który jest najważniejszym składnikiem soku żołądkowego, stanowi ważną ochronę przed bakteriami dla naszego organizmu. W przypadku przyjmowania leków, które zmieniają pH żołądka z kwaśnego (bakteriobójcze) na bardziej obojętne, organizm pozbawia się naturalnej ochrony przed bakteriami, które następnie mogą zaszkodzić układowi pokarmowemu. W takim wypadku łatwiej o złapanie biegunki, nie tylko podczas podróży.

• chorujące na nieswoiste choroby zapalne jelit,

• są tuż po antybiotykoterapii,

• są po resekcji żołądka,

• chorują na bezkwaśność żołądka lub niedokrwistość sierpowatokrwinkową,

• mają niedobory odporności, przyjmują leki immunosupresyjne.

OBJAWY BIEGUNKI

Te wiadomości pewnie niewielu z was zaskoczą, ale podsumujmy najważniejsze fakty:

Objawy najczęściej pojawiają się nagle w ciągu pierwszych 2 tygodni podróży. Czasami objawy mogą wystąpić nawet po powrocie z podróży.

Obejmują one:

• 3 lub więcej wodnistych wypróżnień/dobę

Z towarzyszącym co najmniej jednym z objawów

• Bóle brzucha

• Nudności

• Wymioty

• Wzdęcia

• Gorączka

• Sporadycznie krew w stolcu

Objawy trwają średnio 3-4 dni (w 1% przypadków powyżej miesiąca). Statystyki pokazują, że jednak niemal połowa chorych musi zmienić swoje podróżnicze plany w związku z nasileniem biegunki.

Biegunka w większości przypadków ma przebieg łagodny, nie jest potrzebna hospitalizacja. Jednak w przypadku osób z chorobami serca, naczyń, nerek, nieswoistym zapaleniem jelit lub cukrzycą, w przypadku biegunki trwającej dłużej niż 3 dni (której towarzyszą wzdęcia lub krwawy stolec – objawy mogą świadczyć o zakażeniu pierwotniakowym) niezbędna jest konsultacja lekarska.

W krajach tropikalnych należy zwrócić szczególną uwagę na następujące objawy!!!!!

• Powyżej 10 wodnistych wypróżnień na dobę w rejonach występowania cholery

• Krew i/lub śluz w stolcu w rejonach występowania czerwonki

• Biegunka z gorączką w rejonach zagrożonych malarią

• Nadmierne wymioty i objawy ciężkiego odwodnienia wymagają nawadniania dożylnego

ZAPOBIEGANIE

Czy da się ustrzec przed biegunką podróżnych? Na pewno nie jest to łatwe zadanie, ale należy zadbać przede wszystkimi o higienę rąk i czystość naszych posiłków. Nasza flora jelitowa nie jest przyzwyczajona do tej „egzotycznej”, dlatego nie szalejmy od razu z piciem wody z kranu i jedzeniem wszystkich pysznych owoców z targów (choć są wśród nas osoby, które tak robią i nic im się nie dzieje – wszystko zależy od organizmu!):

Pamiętajmy o:

• Myciu rąk przed posiłkiem

• Odkażaniu dłoni alkoholem (chusteczki z alkoholem, mydła w żelu z alkoholem, Tribactic)

• Piciu wody butelkowanej, gorących napojów

• Unikaniu pokarmów z niepewnego źródła

• Myciu i obieranie warzyw i owoców

• Odpowiednim przechowywaniu żywności

• Powolnym wprowadzaniu nowych, egzotycznych potraw do dziennego jadłospisu

• Immunoprofilaktyce – nie ma szczepionki przeciwko „biegunce podróżnych”, ale warto pamiętać o szczepieniach przeciwko WZW typu A, E; durowi brzusznemu, poliomyelitis oraz cholerze (doustna szczepionka przeciwko cholerze daje częściową odporność przed zachorowaniem na biegunkę wywołaną przez niektóre szczepy E.coli – np. ETEC. Skuteczność tej szczepionki dochodzi do 60%, niestety nie jest skuteczna w Indiach czy Azji Południowo-Wschodniej, gdzie biegunkę podróżnych wywołują inne patogeny).

Profilaktyka antybiotykowa

Sporo mówi się o antybiotykoodporności i nienadużywaniu tych preparatów, jednak w niektórych przypadkach zalecane jest stosowanie antybiotyków jeszcze przed wyjazdem (i kontynuacja w trakcie). Taka opcja może być rozważona podczas wyjazdów do kraju o największym ryzyku zachorowania. Lekarz może zalecić profilaktykę antybiotykową u osób, które:

• przyjmują leki zmniejszające wydzielanie soku żołądkowego lub zobojętniające sok żołądkowy, chorują na nieswoiste choroby zapalne jelit, są po resekcji żołądka, chorują na bezkwaśność żołądka lub niedokrwistość sierpowatokrwinkową, mają niedobory odporności, przyjmują leki immunosupresyjne.

W profilaktyce zalecane jest stosowanie:

• rifaksyminy (lek Xifaxan)

• flurochinolonów – np. ciprofloksacyny

Profilaktyka probiotykowa

• Lactobacillus rhamnosus (leki OTC Lakcid, Lacidofil)
• Saccharomyces boulardii (lek OTC Enterol)

W Charakterystyce Produktów Leczniczych wymienionych wyżej probiotyków znajdziemy wskazania „zapobieganie biegunce podróżnych”. Warto na kilka dni przed wyjazdem zacząć brać jeden z wymienionych probiotyków.

CO ZROBIĆ, GDY BIEGUNKA SIĘ PRZEDŁUŻA?

Objawy biegunki ustępują najczęściej po kilku dniach, jednak w przypadku zakażenia pierwotniakami biegunka może się przedłużać. Wymagane jest wtedy specjalistyczne leczenie (metronidazol, tynidazol lub furazolidon) oraz odpowiednia diagnostyka.

POWIKŁANIA BIEGUNKI PODRÓŻNYCH

W trakcie biegunki i tuż po niej może dojść do zaburzeń wchłaniania – w wyniku czego takie leki jak przeciwzakrzepowe lub antykoncepcyjne mogą mieć mniejszą skuteczność!!!

Bardzo rzadko dochodzi do przewlekłych powikłań – reaktywnego zapalenie stawów lub poinfekcyjnego zespołu jelita drażliwego (ryzyko wzrasta 3,5 krotnie).

W ciężkim przypadku może rozwinąć się także sepsa.

Źródła:

1. Choroby wewnętrzne. Andrzej Szczeklik, rok wydania 2005, Medycyna Praktyczna, Kraków
2. Zeszyty Apteczne – Schorzenia Przewodu Pokarmowego, rok wydania 2019, wydawnictwo opieka.farm
3. Medycyna Podróży – Kompedium. Krzysztof Korzeniowski, rok wydania 2017, wydawnictwo PZWL
4. Medycyna Podróży 2016/2017. Grzegorz Carowicz, Ernest Kuchar, rok wydania 2016, wydawnictwo MedPharm Polska
5. https://infekcje.mp.pl/publicystyka/medycynapodrozy/
6. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.24.1.1.